Zagrożenia diety bezglutenowej

Ilu jest ludzi na diecie bezglutenowej, tyle możliwych wariantów jej prowadzenia.

W niektórych kręgach dieta bezglutenowa jest postrzegana jako zdrowsza. Są jednak prace, które pokazują, że tak nie jest.
Czasami, pomimo szczerych chęci i dużej wiedzy, wpadamy w różne pułapki. Nawet jeśli ten problem nie dotyczy Ciebie w tej chwili, warto znać zagrożenia diety bezglutenowej, aby ich uniknąć.

Dieta bezglutenowa, czyli jaka?

Analizując różne badania na temat bezpieczeństwa diety bezglutenowej autorzy nie różnicują, na czym ta dieta polega. Czy bazuje na produktach przetworzonych, naturalnie bezglutenowych, jaki jest udział poszczególnych składników odżywczych, witamin, minerałów, błonnika itd. Cechą wspólną tych badań jest fakt, że badani pacjenci nie jedzą, albo po prostu unikają glutenu.

Nieco utrudnia to obiektywną ocenę rzeczywistych zagrożeń, jakie wiążą się z unikaniem glutenu. Ale dają one sygnał, że pewien problem istnieje i należy się z nim zmierzyć.

Temat diety bezglutenowej był podejmowany na blogu wielokrotnie:

5 najczęstszych błędów popełnianych przez osoby na diecie bezglutenowej

Czy dieta bezglutenowa szkodzi? Porozmawiajmy o badaniach

Zagrożenia diety bezglutenowej

1. Niedobory pokarmowe- błonnik, witaminy z grupy B i inne

Dieta bezglutenowa jest postrzegana jako ta, która jest uboga w niektóre składniki odżywcze, szczególnie błonnik. Wynika to z unikania bogatobłonnikowych źródeł jedzenia, gł. zbóż. Produkty bezglutenowe w postaci pieczywa czy makaronów nie dostarczają go w wystarczających ilościach, ponieważ w dużej części opierają się na skrobi i rafinowanej mące. Z tego samego powodu dieta bezglutenowa jest uboga w witaminy D, B12 i kwas foliowy, żelazo, cynk, magnez i wapń.

Niestety informacje te potwierdziło badanie, w którym porównano zawartość składników odżywczych w jadłospisie pacjentów pozostających od co najmniej 2 lat na diecie i dopiero rozpoczynających dietę bezglutenową. Spożycie skrobi wzrastało wraz czasem stosowania diety. Natomiast spożywanie błonnika było niewystarczające w obu grupach, z wyjątkiem pacjentów przeszkolonych dietetycznie. Również obserwowano nieodpowiednie spożywanie tiaminy, folianów, witaminy A, magnezu, wapnia i żelaza u pacjentów w obu grupach, przy czym dieta uboższa w tiaminę i witaminę A cechowała pacjentów dłużej pozostających na diecie. Stąd wyciągnięto wniosek, że model odżywiania nie różni się w zależności od czasu leczenia. Natomiast właściwa edukacja dietetyczna pacjentów może tym niedoborom zapobiec.

Może nie jest tak źle…

Optymistyczne natomiast obserwacje pochodzą z badania, w którym przebadano 140 dzieci z celiakią. 70% z nich miało niedobór witaminy D w momencie rozpoczęcia leczenia, 34%- niedobór żelaza, a 18%- niedobór cynku. Po 6 miesiącach diety wszystkie niedobory uległy wyrównaniu, z wyjątkiem witaminy D, której poziom wzrósł, ale nadal pozostawał obniżony.

Niedobór w diecie źródeł witaminy D potwierdziło również inne badanie, w którym ponadto stwierdzono zwiększone spożycie fosforanów w grupie pacjentów na diecie bezglutenowej. W tym badaniu jednak wykazano, że dieta bezglutenowa nie wiąże się z istotnym niedoborem składników pokarmowych, po roku jej stosowania następowała poprawa w zakresie wzrostu i wagi pacjentów, poziomu hemoglobiny, ferrytyny, witaminy D i parathormonu (hormon regulujący gospodarkę wapniowo- fosforanową) we krwi.

2. Zanieczyszczenie glutenem

Osoby na diecie bezglutenowej są świadome, jakich zbóż muszą unikać. Najlepszy wybór to produkty naturalnie bezglutenowe. Jednak i tu może czyhać pułapka.

Przez wiele lat owies i obecne w nim białka aweniny podejrzewano, że są toksyczne dla pacjentów z celiakią. Aktualnie możliwa toksyczność się nie potwierdza, jednak wciąż podnosi się kwestię częstego zanieczyszczenia upraw owsa glutenem. Okazuje się, że problem ten dotyczy też innych bezglutenowych zbóż, np. gryki, prosa i kukurydzy. To powoduje, że i tak należy sięgać po te bezglutenowe certyfikowane, czyli przebadane pod kątem ew. obecności glutenu.

Osobną kwestią jest możliwość zanieczyszczenia praktycznie każdego produktu spożywczego glutenem. Jest to możliwe na każdym etapie- magazynowania i transportu w przetwórni, paczkowania, ale także we własnej kuchni czy restauracji.

Przeczytaj także:

O zanieczyszczeniach krzyżowych, czyli gdzie czai się gluten?

3. Zanieczyszczenia szkodliwymi substancjami

Istnieją również obawy co do zanieczyszczenia żywności bezglutenowej czynnikami biologicznymi (jak bakterie, wirusy, pasożyty, pleśnie) czy chemicznymi (toksyny środowiskowe- metale ciężkie, pestycydy stosowane do kontroli upraw, hormony czy antybiotyki podawane zwierzętom hodowlanym).

Eliminacja z jedzenia zbóż glutenowych powoduje, że częściej zaczynamy sięgać po te inne. Przykładem jest ryż, który jest tani i łatwo dostępny. Jemy go więc w postaci , która się nie klei albo mąki ryżowej.

Okazuje się jednak, że takie jedzenie niesie za sobą dużą zawartość arsenu, rtęci, ołowiu, a małą żelaza, selenu, miedzi lub cynku. Szczególnym problemem jest duża zawartość w ryżu rtęci i arsenu, co wynika z zanieczyszczenia pól uprawnych. W analizie danych zebranych w badaniu NHANES stwierdzono znacząco wyższe stężenie arsenu w moczu i rtęci (nawet 4x więcej niż osoby spożywające gluten) , ołowiu i kadmu we krwi osób na diecie bezglutenowej w porównaniu do osób nie unikających glutenu.

Pamiętamy z TEGO wpisu, że toksyny chemiczne mogą być czynnikiem wyzwalającym chorobę autoimmunologiczną, do tego rtęć jest ważną neurotoksyną. Dlatego warto tak urozmaicić dietę, aby:
– zmniejszyć ekspozycję na toksyny
– zwiększyć dostarczanie ważnych mikroelementów

4. Wysoki indeks glikemiczny, duży udział kwasów tłuszczowych uwodornionych

Jest to problem produktów przetworzonych. Badania takiej żywności bezglutenowej wskazują na dużą zawartość tłuszczów, cukrów i soli.

Wydaje się, że pacjenci rekompensują restrykcyjną dietę większym spożyciem tłuszczu, cukrów i kalorii. Podczas gdy różne badania dostarczają różnych informacji na temat całkowitej zawartości białka, zwiększony udział węglowodanów i tłuszczów, szczególnie w postaci trans, powtarza się w większości z nich. Może to prowadzić do otyłości, zespołu metabolicznego, a nawet cukrzycy. Niestety nie można tych odkryć bagatelizować. Ograniczony dostęp osób na diecie bezglutenowej do bezpiecznego jedzenia powoduje sięganie po produkty przetworzone.

5. Zagrożenie otyłością

Pojawiają się opinie, że dieta bezglutenowa sprzyja otyłości. Niektórzy tłumaczą to lepszym przyswajaniem substancji odżywczych w zregenerowanym przewodzie pokarmowym. Ale niewątpliwie otyłości sprzyjać będzie dieta oparta na przetworzonych produktach, z powodów opisanych w punkcie poprzednim.

Przeczy jednak tej opinii wynik badania z 2016 roku, w którym rzeczywiście stwierdzono przybór wagi u pacjentów z celiakią, ale u żadnego nie wystąpiła otyłość. Ale u połowy pacjentów niedożywionych osiągnęło właściwe BMI (body mass index- wskaźnik masy ciała), co w ich przypadku było pożądane. Badanie również wykazało większe spożycie tłuszczów (ale znowu nie wiadomo których), a mniejsze błonnika przez pacjentów na diecie bezglutenowej w porównaniu do grupy kontrolnej.

6. Izolacja towarzyska

Na koniec zostawiłam punkt będący moja subiektywną oceną problemu. Osoba na diecie bezglutenowej musi się liczyć z niezrozumieniem ze strony otoczenia, powątpiewaniem co do zasadności stosowania takiej diety, próbami udowodnienia, że śladowe domieszki glutenu nie szkodzą, ciągłym tłumaczeniem że gluten to nie to samo co laktoza, no i oskarżeniami, że przez swoje dziwactwa psują sobie i innym święta czy spotkania rodzinne.

Niestety, trzeba mieć dużą odporność, żeby te wszystkie zjawiska godnie znieść. Wychodzę jednak z założenia, że mam jedno życie i zdrowie i to ja jestem za siebie odpowiedzialna, a nie “życzliwi” doradcy. O ile więc nie namawiam nikogo do przechodzenia na dietę bezglutenową bez konkretnych wskazań, o tyle osoby z chorobami zależnymi od glutenu mają o co walczyć.

Podsumowanie

– idealna dieta bezglutenowa powinna być odżywcza, oparta na naturalnie bezglutenowych produktach, dostarczająca odpowiednich ilości mikro- i makroskładników, łatwo dostępna i w dostępnej cenie.

– rotacja źródeł pożywienia stanowi dobry sposób na dostarczenie odpowiednich ilości makro- i mikroskładników, chroni przed monotonią oraz akumulacją możliwych zanieczyszczeń

– warto skorzystać z pomocy doświadczonego w zakresie diety bezglutenowej dietetyka, który pomoże wiedzę teoretyczną zamienić w pożywne i bezpieczne posiłki.

Jak napisałam na początku wpisu, ilu ludzi na diecie bezglutenowej, tyle wariantów jej prowadzenia.

Niezależnie od tego, który wariant stosujesz, pamiętaj, że leczenie dietą bezglutenową polega nie tylko na odjęciu z jedzenia tego, co szkodzi. To takie planowanie posiłków, aby dostarczyć swojemu organizmowi, najczęściej starganemu chorobami, tego, co w jedzeniu jest wartościowe.