Żółciowe zapalenie żołądka- mechanizm, rozpoznanie, postępowanie

utworzone przez | lis 17, 2024 | Baza wiedzy | 0 komentarzy

Żółciowe zapalenie żołądka jest schorzeniem przewodu pokarmowego charakteryzującym się się zarzucaniem żółci do żołądka i jego stanem zapalnym. Niestety postępowanie w tym schorzeniu wciąż często pozostaje objawowe, co zmniejsza szanse pacjentów na uzyskanie skutecznej pomocy. Dopiero poznanie mechanizmów kryjących się za tym problemem medycznym daje szansę na zmniejszenie objawów oraz zapobieganie powikłaniom.

Definicje

Żeby zrozumieć zjawiska związane z refluksem żółciowym, warto przypomnieć sobie nieco informacji podstawowych związanych z przewodem pokarmowym.
W dużym uproszczeniu trawienie jest to proces, który odbywa się od góry do dołu. Czasami jednak zmienia kierunek i wówczas pojawia się problem. Przykładem jest refluks żółciowy, w którym żółć, zamiast przesuwać się w dół do kolejnych części jelit, pokonuje opór zastawki odżwiernika (która oddziela żołądek od dwunastnicy) i cofa do żołądka.
Żółć jest mieszaniną cholesterolu, lecytyny i kwasów żółciowych. Postaje w wątrobie, a magazynowana jest w pęcherzyku żółciowym. Gdy jedzenie opuszcza żołądek, pęcherzyk się kurczy i uwalnia żółć do dwunastnicy. Jej rolą jest emulsyfikowanie tłuszczów, co przygotowuje je strawienia, a następnie wchłonięcia.
Refluksowe zapalenie żołądka jest spowodowane zarzucaniem żółci do żołądka i jej uszkadzającym działaniem na błonę śluzową.
Refluks żółciowy lub refluks dwunastniczo- żołądkowy odnoszą się zarzucania treści dwunastnicy do żołądka bez wywołania stanu zapalnego.
Łagodny refluks żółciowy, który występuje w okresie poposiłkowym, uznawany jest jako zjawisko fizjologiczne i może występować u osób zdrowych.
Jednak refluks żółciowy połączony z występowaniem objawów klinicznych i endoskopowymi oraz histologicznymi cechami stanu zapalnego w żołądku jest patologią i stanowi spore wyzwanie, zarówno dla pacjentów, jak i specjalistów.

Dlaczego żółć się cofa

Najczęstszą przyczyną refluksu są przebyte zabiegi operacyjne, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego oraz zaburzenia wydzielania hormonów przewodu pokarmowego– gastryny, cholecystokininy oraz sekretyny, które wpływają na wydzielanie kwasu żołądkowego oraz motorykę żołądka. Badania wskazują, że u pacjentów z refluksem żółciowym nie występuje zwyżka wydzielania motyliny, którą rejestruje się u osób zdrowych. Efektem jest osłabienie pracy mięśnia zwieracza odźwiernika, który zapobiega zarzucaniu treści z dwunastnicy do żołądka.
W treści, która cofa się z dwunastnicy do żoładka znajduje się nie tylko żółć, ale też sok trzustkowy wraz z enzymami. Żołądek nie jest odporny na ich działanie, dlatego jeśli dojdzie do zarzucania treści z dwunastnicy do żołądka, może dojść do uszkodzenia błony sluzowej.
Treść dwunastnicy może cofać się nie tylko do żołądka, ale nawet do przełyku, co określa się jako refluks dwunastniczo- żoładkowo- przełykowy. Wykazano, że ta odmiana refluksu częściej występuje u osób z chorobą refluksową żołądka (od 10 do 97%).
Badania endoskopowe wykonane z powodu bólu brzucha wskazują, że refluks żółciowy występuje w tej grupie z częstością 23,9% (na podstawie 804 endoskopii). Inne badanie wykazało, że refluksowe zapalenie żołądka występuje u 16,7% osób zdrowych oraz 61,8% osób po zabiegu usunięcia pęcherzyka żółciowego.

Skutki obecności żółci w żołądku

Zapalenie jest efektem działania zarzucanej treści na błonę śluzową żołądka. Składnikami o najbardziej szkodliwym wpływie na błonę śluzową żoładka są kwasy żółciowe oraz lizolecytyna- uszkadzają one barierę na powierzchni błony śluzowej i sprzyjają dostawaniu się jonów wodoru z soku żoładkowego do powierzchni błony śluzowej i jej zwiększonej przesiąkliwości. Efektem jest obrzęk błony śluzowej, jej zaczerwienienie, a także wysięk lub nadżerki.
Obecność w żołądku treści pochodzącej z dwunastnicy pociąga także inne następstwa:
  • zaburzenia mikrobioty żołądka
  • wzrost pH treści żoładkowej
co sprzyja rozwojowi bakterii nietypowych dla tego miejsca w przewodzie pokarmowym.

Kogo najczęściej dotyczy refluks żółciowy

Obserwacje wskazują, że refluksowe zapalenie żołądka występuje stosunkowo rzadko u osób w wieku średnim. Największą zachorowalność rejestruje się natomiast u młodych kobiet.
Wśród czynników sprzyjających powstaniu refluksu żółciowego wymienia się:
  • papierosy i alkohol- powodują osłabienie zwieracza odźwienika
  • słodycze- stymulują wydzielanie kwasu żołądkowego i hormonów: glukagonu i cholecystokininy, które hamują motorykę i skurcze żołądka.
  • pełne zboża w diecie- powodują opóźnione opróżnianie żołądka, co osłabia możliwości oczyszczenia żołądka z żółci
  • cukrzyca- wysokie glikemie sprzyjają zaburzeniom motoryki i opóźnionemu opróżnianiu żołądka
  • choroby pęcherzyka żółciowego- prawidłowo po posiłku uwalnia się ok. 20-25% żółci zmagazynowanej w pęcherzyku, ale przy obecności kamieni lub polipów ilość uwalnianej żółci rośnie (jest ona też bardziej zagęszczona)
  • stan po usunięciu pęcherzyka żółciowego- żółć uwalniana jest do dwunastnicy w sposób ciągły, często przekraczając możliwości jej oczyszczania;

Żółciowe zapalenie żołądka a infekcja Helicobacter pylori

Zależnośc ta jak dotąd nie została ustalona.
Z jednej strony infekcja H. pylori zwiększa sekrecję gastryny, co zmniejsza perystaltykę żołądka. Z drugiej strony wzrost pH towarzyszący obecności zasadowej żółci w żołądku oraz uszkodzenie bariery śluzówkowej mogą nie sprzyjać przeżyciu tej bakterii. Mało tego, duże stężenie kwasów żółciowych może wywierać efekt przeciwbakteryjny.
Dlatego obserwacje wskazują na stosunkowo małą częstość infekcji H. pylori u pacjentów z refluksem żołądkowo- przełykowym.

Wpływ na rozwój nowotworów

Coraz więcej badań wskazuje na związek między refluksowym zapaleniem żołądka a rozwojem zmian przednowotworowych i raka żołądka. Wpływ ten może wynikać z czasu trwania ekspozycji na żółć, stężenia żółci oraz stopnia zarzucania.
Dane te wskazują, że leczenie refluksu żółciowego ma znaczenie nie tylko w redukowaniu objawów, ale też zapobieganiu powaźnych konsekwencji dla zdrowia i życia.

Objawy i rozpoznanie

Objawy refluksowego zapalenia żoładka są często niecharakterystyczne. Zazwyczaj pacjenci skarżą się na ból nadbrzusza, dyspepsję, nudności i wymioty, gorzki posmak w ustach, osłabiony apetyt oraz zgagę, ale wielu pacjentów nie zgłasza żadnych dolegliwości. Co więcej, nasilenie objawów nie koreluje z ilością żółci w zołądku.
Często pacjentami z refluksowym zapaleniem żoładka są ci, którzy nie odpowiadają na terapię standardową inhibitorami pomy protonowej lub zobojętniającymi kwas żołądkowy.
Najczęściej wykonywanym badaniem w diagnostyce żółciowego zapalenia żołądka jest gastroskopia, dzięki której można stwierdzić obecność jeziorka żółci w żołądku oraz zmiany zapalne w obrębie błony śluzowej.

Postępowanie w refleksowym zapaleniu żołądka

jJak dotąd nie istnieją określone schematy postępowania u pacjentów z refluksowym zapaleniem zółądka.
Ale biorąc pod uwagę mechanizm tego zaburzenia warto zastosować postępowanie uwględniające różne czynniki.
Istotne znaczenie ma eliminacja potencjalnych czynników ryzyka, do których należą:
  • unikanie palenia i alkoholu
  • regulacja stężenia glukozy we krwi
  • odżywcza dieta i regularne posiłki
  • w razie potrzeby eradykacja H. pylori

Ponadto w terapii warto uwględnić takie działania, jak:

– obniżenie ciśnienia w obrębie jamy brzusznej- częstą przyczyną jest przerost bakterii i metanogenów w jelicie cienkim, co zwiększa ilość gazu w przewodzie pokarmowym- dlatego skuteczne leczenie SIBO i IMO są często skuteczne redukowaniu objawów i skutków refluksu żółciowego

– poprawę składu żółci- pomocne może być stosowanie kwasu tauroursodeoksycholowego (TUDCA) i ursodeoksycholowego (Ursopol, Ursofalk) o działaniu przeciwzapalnym

– ochronę błony śluzowej żołądka przed działaniem treści pochodzącej z dwunastnicy- tutaj często sprawdza się kurkumina, mastika, karnozyna cynku czy aloes

– wiązanie żółci w celu łatwiejszego jej usunięcia- nabardziej skuteczna w tym celu jest cholestyramina (niestety aktualnie nieosiągalna na polskim rynku)

– wzmocnienie mięśni zwieraczy: odźwiernika i dolnego przełyku- w tej roli niezastąpione są ćwiczenia aktywizujące nerw błędny oraz zachowanie higieny posiłków

– poprawa perystaltyki przewodu pokarmowego poprzez stosowanie substancji o działaniu prokinetycznym: Iberogastu, melatoniny, korzenia imbiru czy erytromycyny w małej dawce

Podsumowanie

Refluks żółciowy i refluksowe zapalenie żoładka stanowią wciąż duże wyzwanie dla pacjentów i specjalistów. Ich złożony i niejednorodny charakter wymaga indywidualnego podejścia, często opartego na modyfikacjach stylu życia i odżywiania oraz holistycznego postępowania opartego na patomechanizmie zaburzeń. Takie podejście daje możliwość trwałej poprawy i nadzieję na lepszy komfort życia dla licznych pacjentów cierpiących z powodu refluksowego zapalenia żoładka.

Jeśli podoba Ci się ten wpis i chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych wpisach na blogu, a także wartościowe wskazówki związane ze zdrowiem i odżywianiem, polecenia ciekawych wydarzeń czy produktów z tej dziedziny, zapisz się na bezpłatny newsletter:

.

Literatura:

1. Shi X, Chen Z, Yang Y, Yan S. Bile Reflux Gastritis: Insights into Pathogenesis, Relevant Factors, Carcinomatous Risk, Diagnosis, and Management. Gastroenterol Res Pract. 2022 Sep 12;2022:2642551.

2. Taşcı EK, Karakoyun M, Sezak M, Doğanavsargil B, Çetin F, Aydoğdu S. Does bile reflux reduce Helicobacter pylori gastritis?. Turk J Pediatr 2022; 64: 122-126. 

3. Lake A, Rao SSC, Larion S, Spartz H, Kavuri S. Bile Reflux Gastropathy and Functional Dyspepsia. J Neurogastroenterol Motil. 2021 Jul 30;27(3):400-407.

4. Huang G, Wang S, Wang J, Tian L, Yu Y, Zuo X, Li Y. Bile reflux alters the profile of the gastric mucosa microbiota. Front Cell Infect Microbiol. 2022 Sep 9;12:940687.

5. Steven Sandberg- Lewis. Let’s be real about refluks. Getting to the heart of heartburn. Portland, 2023.

Prześlij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Promocja zakończy się za: