Dieta bezglutenowa jest lekiem stosowanym w pewnych chorobach. Co do zasadności takiego leczenia w celiakii, alergii na pszenicę czy nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten nie ma już wątpliwości, co do innych wskazania są dyskusyjne.
Jeśli jednak pacjent zdecyduje się na takie leczenie, pojawia się pytanie, jak ocenić, czy ta dieta mu pomaga. I jak ocenić, czy jest dobrze przestrzegana.
Dzisiaj więc proponuję temat: jak ocenić skuteczność diety bezglutenowej?
Wskazania do wprowadzenia diety bezglutenowej
– celiakia– wskazania bezdyskusyjne; jeśli w badaniu krwi są obecne autoprzeciwciała przeciw tranglutaminazie tkankowej, dezamidowanym peptydom gliadyny lub endomysjum mięśni gładkich oraz w biopsji dwunastnicy widoczny zanik kosmków jelitowych, przerost krypt i zwiększenie liczby limfocytów śródnabłonkowo (IELs) pacjent otrzymuje zalecenie stosowania diety bezglutenowej do końca życia (nawet jeśli sam nie ma poczucia choroby)
– NCGS czyli nieceliakalna nadwrażliwość na gluten– chociaż do końca nie wiadomo, co wywołuje chorobę, dieta bezglutenowa ją leczy. Wydaje się, że jest to dość niejednorodna grupa chorych, dlatego słyszy się rozbieżne opinie, jak ścisła ma być dieta i jak długo ma być prowadzona
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten- co wiemy w 2017 roku?
– IBS czyli zespół jelita drażliwego– dieta bezglutenowa stanowi drugą linię leczenia, gdy zawiodą metody tradycyjne
Czy dieta może pomóc w leczeniu zespołu jelta drażliwego? Przegląd zaleceń
Dieta bezglutenowa w zespole jelita drażliwego- czy ma sens?
– choroby autoimmunologiczne– wskazanie dyskusyjne, jednak istnieją teoretyczne przesłanki do jej stosowania oraz liczne doniesienia chorych, którzy twierdzą, że dieta bezglutenowa zahamowała postęp choroby czy uwolniła ich od bólu
Czy gluten ma coś wspólnego z tarczycą?
Dieta bezglutenowa w chorobach reumatycznych- czy jest nadzieja?
– zaburzenia neurologiczne– również wskazania dyskusyjne, jednak próby stosowania diety bezglutenowej są prowadzone i w części przypadków skuteczne
Zaburzenia neurologiczne w chorobach zależnych od glutenu
Niezależnie od wskazań, podobnie jak w przypadku każdego rodzaju leczenia, musimy oceniać jego efekty. Musimy stwierdzić, czy leczenie prowadzone jest w właściwy sposób i czy jest skuteczne. Bywa, że efektów leczenia nie ma. Należy wówczas zbadać, czy pacjent wyeliminował gluten z jadłospisu całkowicie, czy nie ma ryzyka zanieczyszczeń krzyżowych ani narażenia na gluten z ukrytych źródeł, np. w lekach czy suplementach. Czasami też okazuje się, że pierwotna diagnoza była po prostu błędna.
Jak ocenić efekty leczenia?
-
Poprawa samopoczucia, ustępowanie objawów choroby
Zazwyczaj pacjenci przed postawieniem rozpoznania mają jakieś dolegliwości: bóle brzucha, biegunki lub zaparcia, bóle głowy czy stawów. Ustępowanie ich będzie więc dobrym markerem skuteczności leczenia. Ale trzeba być cierpliwym: minimum trwania diety do zaobserwowania poprawy to 2-3 tygodnie, optymalnie 6 tygodni. Ale bywa, że i dłużej (u pacjentów z chorobami reumatycznymi bóle stawów ustępowały dopiero po kilku miesiącach stosowania diety).
W przypadku innych objawów, jak zaburzenia wzrastania u dzieci, cyklu u kobiet czy zaburzeń zachowania, zmiany pod wpływem diety mogą być obserwowane jeszcze później i w każdym przypadku będzie to inny czas.
Dobrym objawem jest poprawa wyglądu skóry: jej zabarwienia, brak nowych zmian skórnych i gojenie się starych oraz włosów: zmniejszone wypadanie włosów, pojawienie się nowych, odzyskanie blasku.
Pozytywną zmianą może być zmiana wagi: przybieranie na wadze u dzieci i niedożywionych dorosłych lub redukcja wagi u osób otyłych.
-
Badania krwi ogólne
Ocena wyników badań i porównanie ich z badaniami wykonanymi przed rozpoczęciem diety bezglutenowej pozwala na stwierdzenie, czy nastąpiły zmiany. Oczywiście spodziewamy się zmian na lepsze.
Badamy: morfologię, gospodarkę żelazem, witaminę B12, enzymy wątrobowe, trzustkowe, CRP, wapń, fosforany oraz hormony oceniające pracę tarczycy (TSH, fT3, fT4).
Badania te dają wiedzę, czy wchłanianie w jelicie cienkim ulega poprawie, a więc pośrednio informują o wyciszeniu stanu zapalnego i regeneracji kosmków jelitowych. Także normalizacja podwyższonych wcześniej enzymów wątrobowych, trzustkowych czy nieprawidłowości w pracy tarczycy będzie zwiastunem skuteczności leczenia.
Trudno jednoznacznie powiedzieć, kiedy należy spodziewać się poprawy w zakresie tych badań. Wydaje się, że 3- 6 miesięcy prowadzenia diety powinno skutkować poprawą w zakresie wymienionych badań.
-
Badanie autoprzeciwciał
Oznaczenie miana autoprzeciwciał jest bardzo dobrym markerem nasilenia choroby i ustępowania stanu zapalnego, pod warunkiem, że dysponujemy badaniami przed leczeniem. Każde zmniejszenie ilości autoprzeciwciał, czy to związanych z celiakią czy z jakąkolwiek inną chorobą autoimmunologiczną, jest dobrym znakiem. Już w ciągu 3-6 miesięcy powinny się zdecydowanie obniżyć.
W przypadku skutecznie leczonej celiakii powinny zaniknąć w ciągu roku od rozpoczęcia leczenia. Potem badania kontrolne powinno wykonywać się minimum 1 x w roku. Każde ponowne ich pojawienie się lub narastanie miana jest wskazaniem do gruntownej analizy diety pod kątem zanieczyszczeń krzyżowych czy utajonych źródel glutenu, jak również świadomych zaniedbań pacjenta.
-
Kontrolne biopsje jelita cienkiego
Aktualnie zaleca się wykonywanie kontrolnej gastroskopii z pobraniem wycinków u wszystkich chorych z rozpoznaną celiakią. Oczekujemy ustąpienie nacieków limfocytowych i odbudowy kosmków jelitowych.
Ponieważ jednak odchodzi się od wykonywania biopsji jelita cienkiego u dzieci z typowymi objawami celiakii, wysokim mianem autoprzeciwciał i obecnymi genami podatności, również odchodzi się u nich od wykonywania gastroskopii w trakcie leczenia. Niestety zwolnienie to nie dotyczy dorosłych. U nich biopsja kontrolna powinna być wykonywana co 3-5 lat.
Jak ocenić przestrzeganie diety bezglutenowej?
Jak można się domyśleć im więcej objawów chorobowych i nieprawidłowości w badaniach, tym łatwiej jest ocenić skuteczność leczenia. Czasami jednak dolegliwości pacjenta są bardzo niecharakterystyczne, celiakię wykluczono, wyniki badań pod wpływem diety się nie poprawiają, nie stwierdzono obecności przeciwciał a na gastroskopię pacjent nie wyraża zgody.
Zanim zaniechamy dalszej diety warto przeanalizować, czy pacjent dobrze jej przestrzega. Trudno oczekiwać poprawy, gdy dieta jest niskoglutenowa albo „normalnoglutenowa” (bo pacjent zmniejszył ilość bułek pszennych, a zwiększył ciemnego pieczywa) i jest stałe pobudzanie układu immunologicznego.
Szczególnie należy zwrócić uwagę na przyjmowane leki i suplementy, o których rzadko myślimy jako ukrytych źródłach glutenu (więcej o tym problemie pisałam TUTAJ).
W przypadku dalszych wątpliwości warto zwrócić się do doświadczonego w temacie diety bezglutenowej dietetyka. Użyteczne są również badania oceniające spożycie glutenu typu Glutendetect. Można w ten sposób zbadać obecność składników glutenu spożytego 2-6 dni przed badaniem w przypadku badania kału lub poniżej 24 godzin w przypadku moczu.
O tym, na czym polega skuteczna i bezpieczna dieta bezglutenowa, jak ocenić jej efekty, jakie mogą być przyczyny braku jej skuteczności oraz jak je rozwiązać, możesz więcej przeczytać w tym zestawie e-booków:
Podsumowanie
– ocena efektów leczenia jest tym prostsza, im więcej nieprawidłowości stwierdzono przed rozpoczęciem leczenia
– brak jednoznacznych ram czasowych, kiedy należy się spodziewać zdecydowanej poprawy w zakresie samopoczucia czy wyników badań
– ocena samopoczucia chorego i ustępowanie objawów choroby stanowi istotny wskaźnik skuteczności leczenia, nie należy skupiać się wyłącznie na badaniach
– przed wydaniem ostatecznych wniosków na temat skuteczności leczenia należy przeanalizować jej przestrzeganie przez pacjenta (ukryte źródła glutenu, zanieczyszczenia krzyżowe, brak współpracy)
Jeśli spodobał Ci się ten wpis i chcesz otrzymywać więcej informacji związanych z chorobami zależnymi od glutenu, autoimmunologicznymi oraz dietą bezglutenową, zapisz się na newsletter, a niczego nie przeoczysz:
