Czasami szukając przyczyn zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego musimy wyjść poza przewód pokarmowy i poszukać wskazówek w innych narządach czy układach ciała. Jedną z takich wskazówek może być hipermobilność stawów czy zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej POTS. Ich obecność warto potraktować jako klucz do rozwiązania problemów z przewodem pokarmowym.

Hipermobilność stawów- co to jest?

Zespoły nadmiernej mobilności stawów stanowią złożone i wielonarządowe zespoły chorobowe, pierwotnie związane z nieprawidłową tkanką łączną. Cechą charakterystyczną i wspólną dla wielu chorych jest właśnie manifestacja stawowa cechująca się hipermobilnością stawów. Może ona nie powodować żadnych następstw, ale może też być przyczyną bólów stawów czy ich zwyrodnienia oraz uszkodzenia tkanek miękkich.

Zespoły te traktowane są jako zaburzenia łagodne, w przeciwieństwie do genetycznie dziedziczonych chorób tkanki łącznej, jak zespół Marfana czy Ehlersa-Danlosa.

Warto wiedzieć, że zespoły nadmiernej ruchomości stawów wywołują liczne pozastawowe objawy, jak nadmierną elastyczność i kruchość skóry, żylaki, objaw Reynauld, upośledzony rozwój ruchowy dzieci, fibromialgię czy osteoporozę.

Jeśli chodzi o dane demograficzne, zaburzenie częściej występuje u osób pochodzenia azjatyckiego lub afrykańskiego, u dzieci i nastolatków oraz kobiet. W amerykańskim badaniu z udziałem 655 studentów (482 kobiety) stwierdzono uogólnioną hipermobilność stawów u 12,5%. Pomimo tak dużej częstości występowania schorzenie zazwyczaj pozostaje nierozpoznawane.

Zespół hipermobilności stawów i zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej

Zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS- postural tachycardia syndrome) należy do tzw. dysautonomii, czyli zaburzeń autonomicznego układ nerwowego i polega na nietolerancji pozycji pionowej. Oczywiście nie każde zawroty głowy towarzyszące wstaniu z krzesła będę zaklasyfikowane jako POTS. Jeśli jednak takim objawom, jak osłabienie, zawroty głowy, drżenie ciała czy rozmazane widzenie w pozycji pionowej towarzyszy znaczne przyspieszenie tętna (powyżej 30/minutę lub powyżej 40/minutę u dzieci), możemy POTS brać pod uwagę w procesie diagnostycznym. W POTS objawy mają charakter przewlekły, występują powyżej 3 miesięcy, a tachykardii nie towarzyszy spadek ciśnienia tętniczego.

Przyczyny POTS upatruje się w nadwrażliwości receptorów dla hormonów kory nadnerczy, neuropatii obwodowej czy zaburzeniach tkanki łącznej naczyń.

I ten ostatni mechanizm może tłumaczyć, dlaczego dużo częściej POTS występuje u osób z nadmierną mobilnością stawów- w badaniu z udziałem 48 pacjentów z zespołem hipermobiności stawów aż 78% miało objawy POTS, podczas gdy tylko 10% w grupie kontrolnej.

Jaki związek te informacje mają z przewodem pokarmowym?

W badaniu z 2010 roku stwierdzono, że aż u 86% osób z zespołem nadmiernej ruchomości stawów występują objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak zaparcia/biegunki (33%), ból/dyskomfort w jamie brzusznej (61,9%), refluks żołądkowo- przełykowy (57,1%) oraz dyspepsja (66,7%). W innym badaniu stwierdzono nieprawidłowe wyniki oceniające napięcie dolnego zwieracza przełyku (33,3%), nieprawidłową pH-metrię (33,3%), opóźnione opróżnianie żołądka (80%), nieprawidłowy czas pasażu jelitowego (100%). U 35% pacjentów z zespołem Ehlersa- Danlosa, których poddano badaniu w kierunku bakteryjnego przerostu w jelicie cienkim SIBO, potwierdzono to zaburzenie, z czego 92% produkowało nadmiar metanu, a 35% wodoru. W przeciwieństwie do innych populacji pacjentów z SIBO, u pacjentów z zespołem hipermobilności stawów dominują zaparcia.

Zaburzenia autonomicznego układu nerwowego mogą dodatkowo nasilać problemy z przewodem pokarmowym, ponieważ uniemożliwiają przejście do stanu “odpocznij i straw”, cechujące aktywację układu przywspółczulnego. Efektem mogą być zaburzenia w obrębie mikrobioty, dysregulacja osi jelita- układ immunologiczny, a także często stwierdzane u pacjentów z zespołem hipermobilności alergie i nietolerancje pokarmowe, choroby zapalne czy autoimmunologiczne.

Czy odżywianie może pomóc?

Okazuje się, że tak!

Kluczowe w opiece nad pacjentami z zespołem nadmiernej ruchomości stawów jest zidentyfikowanie i korekta niedoborów składników odżywczych, ponieważ często pacjenci nie przyjmują ich wystarczających ilości z pożywieniem (np. z powodu licznych problemów z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego) czy zaburzeń wchłaniania.

Jednym ze sposobów wsparcia żywieniowego pacjentów z zespołem hipermobiności stawów są modyfikacje diety, np. dieta lowFODMAP, bezglutenowa, bogatoresztkowa (szczególnie u pacjentów z zaparciami). Warto rozważyć dodatkową suplementację probiotyków, jak Bifidobacterium lactis czy Lactobacillus GG. U pacjentów z SIBO może być konieczne leczenie przeciwbakteryjne.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę na ew. niedobory witaminy D, a ponadto warto rozważyć:

• witaminę C (750-1000 mg/dzień), która jest kofaktorem w syntezie kolagenu, a jej duże ilości są zużywanie w procesie gojenia ran; ponadto ma działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne
• MSM 1500 mg- źródło siarki, niezbędnego elementu zdrowych stawów, ale też nabłonka jelitowego,
• krzem 3 mg- składnik budulcowy tkanki łącznej,
• witaminę B12- często stwierdza się jej niedobór, a suplementacja zmniejsza objawy POTS
• witaminę B1- witamina niezbędna do prawidłowego metabolizmu komórkowego i wytwarzania energii
• antyoksydanty i błonnik.

W celu redukcji bólu stawów i przewlekłego zmęczenia pomocne są koenzym Q10 oraz magnez. Z kolei warto w diecie unikać żywności wysoko przetworzonej, która sprzyja zaburzeniom mikrobioty i nie zapewnia wystarczających dostaw składników odżywczych, słodzików (one także mogą prowadzić do dysbiozy, a dodatkowo mogą przyczyniać się do rozszczelnienia bariery jelitowej), dużych ilości fruktozy oraz alkoholu.

Podsumowanie

Znając powyższe informacje po raz kolejny możemy dojść do wniosku, że warto na organizm patrzeć całościowo. Czasami wskazówka dotycząca leczenia czy przyczyny choroby znajduje się daleko poza miejscem dominujących objawów. Zespoły hipermobilności stawów czy zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej mogą być przyczynami zaburzeń funkcjonalnych przewodu pokarmowego, w tym SIBO, i warto o nich wiedzieć, aby leczenie było skuteczne.

Jeśli podobał Ci się wpis i chcesz otrzymywać informacje o kolejnych wpisach na blogu, zapisz się na nerwsletter:

Literatura:

1.Do T, Diamond S, Green C, Warren M. Nutritional Implications of Patients with Dysautonomia and Hypermobility Syndromes. Curr Nutr Rep. 2021 Dec;10(4):324-333.

2.Gazit Y, Nahir AM, Grahame R, Jacob G. Dysautonomia in the joint hypermobility syndrome. Am J Med. 2003;115(1):33–40.

3.Castori M. Ehlers-danlos syndrome, hypermobility type: an underdiagnosed hereditary connective tissue disorder with mucocutaneous, articular, and systemic manifestations. ISRN Dermatol. 2012;2012:751768.

4.Zarate N, et al. Unexplained gastrointestinal symptoms and joint hypermobility: is connective tissue the missing link? Neurogastroenterol Motil Off J Eur Gastrointest Motil Soc. 2010;22(3):252–e78.

5.Zhou W, Zikos T, Neshatian L, Nguyen L. S0476 high prevalence of methane predominant small bowel bacterial overgrowth and constipation in patients with hypermobile Ehlers-Danlos syndrome. Off J Am Coll Gastroenterol ACG. 2020;115:S238.

6.Mantle D, Wilkins RM, Preedy V. A novel therapeutic strategy for Ehlers-Danlos syndrome based on nutritional supplements. Med Hypotheses. 2005;64(2):279–283.

7.Lam CY, Palsson OS, Whitehead WE, Sperber AD, Tornblom H, Simren M, Aziz I. Rome IV Functional Gastrointestinal Disorders and Health Impairment in Subjects With Hypermobility Spectrum Disorders or Hypermobile Ehlers-Danlos Syndrome. Clin Gastroenterol Hepatol. 2021 Feb;19(2):277-287.e3.