Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych o podłożu autoimmunologicznym

utworzone przez | lut 23, 2025 | Baza wiedzy, Choroby autoimmunologiczne | 0 komentarzy

Na ogół jesteśmy tak przyzwyczajeni do koncepcji, że każde zapalenie zatok przynosowych ma podłoże infekcyjne, że często jedyną szansę wyleczenia upatrujemy w sile działania i czasie stosowania atybiotykoterapii. Warto jednak wziąć pod uwagę także inną potencjalną przyczynę przewlekłego zapalenia zatok związaną z procesem autoimmunologicznym. Tutaj antybiotyk nie tylko nie pomaga rozwiązać problemu, ale wręcz go może nasilać.

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych ogólnie

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (chronic rhinosinusitis, CRS) należy do jednych z częstszych zapalnych chorób dróg oddechowych, które dotyczy aż 10% ludzi na świecie. Etiologia jest zazwyczaj mieszana z udziałem czynników genetycznych i środowiskowych. Charakteryzuje się stanem zapalnym błony sluzowej zatok przynosowych, a jego efektem są takie objawy, jak uczucie zatkanego nosa, nadmierna produkcja śluzu, ból głowy i uczucie rozpierania, utrata węchu.
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych od ostrego odróżnia czas trwania objawów- w przewlekłym objawy utrzymują sie ponad 12 tygodni. Typowe leczenie obejmuje antybiotykoterapię, leki obkurczające błonę śluzową, przeciwalergiczne oraz roztwory soli hipertonicznej w celu zmniejszenia nasilenia objawów. Czasami także stosowane są procedury chirurgiczne.
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych może przebiegać z polipami lub bez polipów.
Uważa się, że postać bez polipów jest efektem nieskutecznie leczonej infekcji bakteryjnej, ale może też wynikać z upośledzenia odporności, zapalenia naczyń czy chorób autoimmunologicznych. Polipy nosa traktowane są jako choroba nieinfekcyjna postać choroby.

Śluz w zatokach przynosowych i jego znaczenie

Pierwszą linią obrony przed patogenami i zanieczyszczeniami, które wraz z wdychanym powietrzem dostają się do dróg oddechowych, jest mechanizm oczyszczania śluzowo- rzęskowego. Śluz pokrywający nabłonek dróg oddechowych zbiera patogeny i zanieczyszczenia, a skoordynowany ruch rzęsek prowadzi do ich wydalenia.

Prawidłowa produkcja śluzu jest więc niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania dróg oddechowych, ale równie ważna jest jego jakość.

Gdy śluz jest gęsty i lepki, staje się on dysfunkcyjny. Wówczas nie tylko nie pomaga oczyszczać dróg oddechowych z zanieczyszczeń i patogenów, ale przyczynia się do niedrożności zatok przynosowych i rozwoju objawów zapalenia zatok.

Gęsty śluz zachowuje się także jak biofilm chroniący patogeny przed działaniem układu immunologicznego, co ostatecznie jest powodem infekcji. Niestety infekcja pociąga za sobą konieczność leczenia przeciwbakteryjnego. Często terapia ta jest skuteczna w opanowaniu zaostrzenia, ale problem przewlekłego zapalenia zatok utrzymuje się nadal.
Wówczas warto wciąć pod uwagę przewlekłe zapalenie zatok przynosowych o podłożu autoimmunologicznym.

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych o podłozu autoimmunologicznym

Wykazano, że pacjenci z zapaleniem zatok przynosowych często chorują na takie choroby autoimmunologiczne, jak łuszczyca, toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół suchości, stwardnienie rozsiane, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
I przeciwnie, stwierdzono, że przewlekłe zapalenie zatok przynosowych występuje u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi z częstością:
  • stwardnienie rozsiane 1.4%
  • zesztywniające zapalenie stawów krzyżowo- biodrowych 6.05%
  • toczeń układowy 3.9%
  • reumatoidalne zapalenie stawów 5.0%
  • łuszczyca 3.8%
  • choroby zapalne jelit 3.8%
Także cukrzyca typu 1, celiakia, zespół Sjögrena i choroba Hashimoto zostały powiązane z występowaniem przewlekłego zapalenia zatok.
W jednej z prac stwierdzono występowanie przeciwciał anty-dsDNA u pacjentów z polipami nosa (przeciwciała te mogą występować u pacjentów z układowymi chorobami tkanki łącznej). W innej wykazano w polipach nosa obecność przeciwciał skierowanych przeciw antygenom tarczycy.
Jeevan i wsp. opisali przypadek nawracającego zapalenia zatok przynosowych i choroby Hashimoto, który z sukcesem leczony był leczony przy pomocy lewotyroksyny i glikokortykosteroidów. Autorzy pracy zasugerowali, że niska aktywność układu współczulnego u pacjentów z niedoczynnością tarczycy może zwiększać aktywność układu przywspółczulnego w nosie prowadząc do rozszerzenia naczyń i blokady nosa.

Choroba autoimmunologiczna jako czynnik ryzka przewlekłego zapalenia zatok przynosowych

Związek między przelwlekłym zapaleniem zatok przynosowych a chorobami autoimmunologicznymi jest na tyle istotny, że choroba autoimmunologiczna traktowana jest jako czynnik ryzyka CRS, może też przyczyniać się do częstych zaostrzeń zapalenia zatok. Niestety choroby autoimmunogiczne mogą też wpływać na cięższy przebieg przewlekłego zapalenia zatok i pogarszać rokowanie.

Kilka badań wykazało (m.in. Chandra i wsp., Chung i wsp.), że przewlekłe zapalenie zatok szczególnie często towarzyszy pacjentom z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa i reumatoidalnym zapaleniem stawów.

Skąd taki związek?

Nie do końca znane jest wyjaśnienie takiej zależności. Niewątpliwie pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi mogą wykazywać większą skłonność do infekcji. W odniesieniu do pacjentów z cukrzycą typu 1 częstym problemem są infekcje zatok wywołane bakteriami Gram- ujemnymi.
Badania wskazują, że pacjenci z choroba Hashimoto wykazują wydłużony czas oczyszczania śluzowo – rzęskowego, podobnie jak pacjenci z celiakią.
W rozwoju reakcji autoimmunologicznych uczestniczyć mogą symbiotyczne mikroorganizmy. U pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok ich ilość i różnorodność jest zdecydowanie zmniejszona w porównaniu z osobami zdrowymi. U tych pacjentów zazwyczaj dochodzi do rozrostu bakterii patogennych i redukcji populacji bakterii symbiotycznych. Badania ujawniły, że u pacjentów z CRS w wymazach z nosa częściej występują bakterie takie jak Staphylococcus aureus, Corynebacterium oraz bakterie beztlenowe w porównaniu z osobami zdrowymi, co prowadzi do uszkodzenia bariery nabłonkowej nosa i nasilonej reakcji układu immunologicznego. Miejscowa dysbioza, stan zapalny, nadaktywny układ immunologiczny mogą prowadzić do układowych stanów zapalnych, także autoimmunologicznych. Upośledzenie odporności śluzówkowej, kolonizacja błon śluzowych przez Staphylococcus aureus i inne bakterie jest przyczyną utrzymującego się stanu zapalnego.

Podsumowanie

Niewątpliwie nie wiemy jeszcze wszystkiego w kontekście wpływu procesu autoimmunologicznego na występowanie przewlekłego zapalenia zatok przynosowych i potrzeba w tym temacie większej liczby dobrze zaprojektowanych badań. Być może jednak dobre poznanie tej relacji pozwoli nam bardziej kompleksowo (i oby skuteczniej) leczyć pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych stosując nie tylko leki objawowe i przeciwbakteryjne w momencie zaostrzenia choroby, ale też z uwzględnianiem mikrobiomu i barier nabłonkowych, których prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego.

Literatura

1. Tu J, Zhang Z, Jiang F, Wen J, Luo Q, Ye J. Causal relationships between allergic and autoimmune diseases with chronic rhinosinusitis. Sci Rep. 2024 Oct 25;14(1):25406.

2. Huang J, Xu Y. Autoimmunity: A New Focus on Nasal Polyps. Int J Mol Sci. 2023 May 8;24(9):8444.

3. Liang Y, Yin S, Chen X, Li C, Chen Q. The causal relationship between autoimmune diseases and rhinosinusitis, and the mediating role of inflammatory proteins: a Mendelian randomization study. Exp Biol Med (Maywood). 2024 Jul 22;249:10196.

4. Shih LC, Hsieh HH, Tsay GJ, Lee IT, Tsou YA, Lin CL, Shen TC, Bau DT, Tai CJ, Lin CD, Tsai MH. Chronic rhinosinusitis and premorbid autoimmune diseases: a population-based case-control study. Sci Rep. 2020 Oct 29;10(1):18635.
5. Choi HG, Kim TJ, Hong SK, Min C, Yoo DM, Kim H, Lee JS. Thyroid Diseases and Chronic Rhinosinusitis: A Nested Case-Control Study Using a National Health Screening Cohort. Int J Environ Res Public Health. 2022 Jul 8;19(14):8372.
6. Jeevanan J., Gendeh B.S., Satpal S. Hashimoto’s Thyroiditis: A Rare Cause for Rhinosinusitis. Med. J. Malaysia. 2004;59:428–430.

Jeśli spodobał Ci się wpis i chcesz otrzymywać powiadomienia o najnowszych wpisach na blogu oraz informacje na tematy związane ze zdrowiem i odżywianiem, zapisz się na bezpłatny newsletter:

.

Prześlij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Promocja zakończy się za: