Eozynofilowe zapalenie przełyku, czyli gdy refluks nie reaguje na leczenie klasyczne

utworzone przez | wrz 20, 2025 | Baza wiedzy | 0 komentarzy

Eozynofilowe zapalenie przełyku nie należy do często rozpoznawanych chorób, ale warto o nim pamiętać u pacjentów z objwami refluksu żołądkowo- przełykowego, u których współistnieją choroby z kręgu alergii oraz stwierdza się brak skuteczności terapii klasycznych. Ale też co ciekawe i obiecujące, leczenie dietetyczne może być skutecznym narzędziem terapeutycznym, nie ustępującym farmakoterapii. Dziś więc przyjrzyjmy się bliżej, czym jest eozynofilowe zapalenie przełyku i jakie leczenie dietetyczne przynosi najwięcej korzyści pacjentom z tym schorzeniem.

Informacje ogólne

Pierwsze opisy choroby pochodzą z lat 70-tych XX wieku, gdzie opisano przypadki zaburzeń połykania pokarmów stałych i nacieki zapalne w błonie śluzowej przełyku u dzieci. W latch 90-tych opublikowano kilka opisów przypadków choroby. Od tego czasu eozynofilowe zapalenie przełyku zmieniło się z zaburzenia rzadkiego w chorobę o istotnym znaczeniu epidemiologicznym.

Obecnie wiadomo, że występuje i u dzieci, i u osób dorosłych i, jak się ocenia, może stanowić wiodącą przyczynę objawów ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Eozynofilowe zapalenie przełyku należy do kręgu chorób alergicznych, w której eozynofile (rodzaj białych krwinek) naciekają błonę śluzową przełyku, co skutkuje stanem zapalnym i objawami ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Objawy eozynofilowego zapalenia przełyku

Do głównych objawów wśród osób dorosłych należą zaburzenia połykania, zgaga i zarzucanie treści żołądkowej, ból w klatce piersiowej oraz utykanie kęsów jedzenia w przełyku. Rzadkim powikłaniem utykania kęsów jedzenia są uporczywe wymioty, a nawet pęknięcie przełyku.
U dzieci częściej występują bóle brzucha, czasami połączone z wymiotami, trudności w karmieniu. Eozynofilowe zapalenie przełyku może być przyczyną niedoboru wzrostu i niskiej masy ciała u dzieci, głównie z powodu unikania jedzenia. U dzieci z eozynofilowym zapaleniem przełyku często współwystępuje astma, alergiczne zapalenia nosa lub atopowe zapalenie skóry.
Choroba może występować w każdym wieku z dwoma szczytami zachorowań: w okresie dojrzewania oraz w wieku 30-50 lat. Badania wskazują, że częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet (70% vs. 30%).

Dzięki rosnącej świadomości specjalistów i podejmowanej diagnostyce częstość rozpoznań eozynofilowego zapalenia przełyku wzrasta. Ocenia się, że choroba aktualnie występuje z częstością 1 na 2000 osób. Co ciekawe, porównując bioptaty z przełyku pobierane od pacjentów w różnym czasie, wydaje się, że choroba występuje coraz częściej.

Rozpoznanie eozynofilowego zapalenia przełyku

Rozpoznanie eozynofilowego zapalenia przełyku opiera się na zestawieniu występowania niespecyficznych objawów ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, obrazu endoskopowego oraz zmian histopatologicznych wycinków pobranych z przełyku.
Rozpoznanie wymaga więc przeprowadzenia gastroskopii.
U pacjentów z eozynofilowym zapaleniem przełyku obraz endoskopowy ujawnia koncentryczne pierścienie w obrębie błony śluzowej przełyku świadczące o włóknieniu, bruzdy, zwężenie światła przełyku. Chociaż taki obraz może przemawiać za eozynofilowym zapaleniem przełyku, nie jest wystarczający do postawienia rozpoznania.
Potwierdza to wynik metaanalizy z udziałem 4678 pacjentów z eozynofilowym zapaleniem przełyku, gdzie u 1/5 badanych pacjentów obraz przełyku był całkowicie prawidłowy. Natomiast z cech endoskowych charakterystycznych dla eozynofilowego zapalenia przełyku, najczęstsze były pierścienie przełyku (44%), zrosty (21%), zwężenie światła przełyku (9%), linijne bruzdy (48%), białe plamy (27%), zmniejszony rysunek naczyniwoy (41%).

Konsekwencją tych zmian w strukturze przełyku są zaburzenia persystaltyki i sztywność ścian przełyku, co może skutkować utykaniem kęsów jedzenia nawet bez istotnego zwężenia jego światła.

W wycinkach pobranych z błony śluzowej przełyku stwierdza się co najmniej 15 eozynofilii w polu widzenia, bez innych przyczyn eozynofilii przełykowej.

Przyczyny

Przełyk należy do organów immunologicznie aktywnych, ale w warunkach prawidłowych eozynofile w nim nie występują. Dopiero w odpowiedzi na bodźce infekcyjne, działanie kwasu żołądkowego, alergeny pokarmowe lub wziewne szybko się tutaj znajdują. Ich obecność w przełyku jest wyrazem przewlekłego stanu zapalnego, który z jednej powoduje nieprzyjemne lub bolesne objawy, ale z drugiej- może też prowadzić do odległych komplikacji, jak zwłóknienia i zwężenia przełyku. Inną konsekwencją uszkodzenia nabłonka przełyku jest zwiększony wychwyt alergenów pochodzenia pokarmowego.

W około 70% przypadków eozynofilowego zapalenia przełyku stwierdza się dodatnie wyniki alergicznych testów skórnych. Mimo to pacjenci rzadko doświadczają objawów anafilaksji wywołanej alergenami pokarmowymi, co sugeruje niezależny od alergii IgE- zaleznej mechanizm eozynofilowego zapalenia przełyku. Także leczenie biologiczne oparte na podawaniu przeciwciał anty- IgE (omalizumab) jest nieskuteczne w leczeniu eozynofilowego zapalenia przełyku, co potwierdza dodatkowo tę koncepcję.

Eozynofilowe zapalenie przełyku czy GERD?

Objawy kliniczne eozynofilowego zapalenia przełyku przypominają chorobę refluksową przełyku. Obie moga też ze sobą współistnieć. Eozynofilowe zapalenie przełyku wraz z postępem stanu zapalnego i upośledzeniem motoryki prowadzi do zaostrzenia objawó∑ choroby refluksowej przełyku. Natomiast choroba refluksowa przełyku poprzez mechaniczne uszkodzenie błony śluzowej przełyku ułatwia migrację alergenów i indukcję reakcji zapalnej. W chorobie refluksowej przełyku, podobnie jak w eozynofilowym zapaleniu przełyku, także mogą występować nacieki eozynofilowe, jednak zwykle przeważają one w dalszej części przełyku (w eozynofilowym zapalenie przełyku dotyczą obu części przełyku).

Klasycznym leczeniem GERD jest terapia inhibitorami pompy protonowej. Ale część pacjentów z eozynofilowym zapaleniem przełyku także pozytywnie reaguje na terapię inhibitorami pompy protonowej uzyskując poprawę kliniczną i histologiczną.

Leczenie eozynofilowego zapalenia przełyku

Celem leczenia jest uzyskanie remisji w zakresie objawów oraz obrazu endoskopowego i histologicznego po 8-12 tygodniach od jego rozpoczęcia.
Poza farmakoterapią równie skuteczną metodą terapii jest postępowanie dietetyczne.
Ponieważ eozynofilowe zapalenie przełyku należy do kręgu chorób alergicznych, eliminacja alergenów pokarmowych może pomóc w osiągnięciu remisji u części pacjentów.
W leczeniu eozynofilowego zapalenia przełyku stosowane są 3 modele dietetyczne:
  • dieta elementarna składająca się z aminokwasów, cukrów, tłuszczów, witamin i innych składników odżywczych w formie płynnej, gotowe do wchłonięcia w przewodzie pokarmowym (omijany jest etap trawienia)
  • empiryczna dieta eliminacyjna z wykluczeniem 6,4 lub 2 najczęstszych alergenów pokarmowych
  • dieta eliminacyjna oparta na testach alergicznych
Przegląd systematyczny oparty na 6 badaniach obserwacyjnych wykazał, że remisję histologiczną (czyli <15 eozynofilii w polu widzenia) uzyskano u 93.6% pacjentów z eozynofilowym zapaleniem przełyku leczonych dieta elementarną. Niestety jest ona trudna do zaakceptowania przez wielu pacjentów, może prowadzić do istotnego ubytku masy ciała, a po jej zakończeniu częste są wznowy.
Dieta eliminacyjna oparta na testach alergicznych jest skuteczna u zaledwie połowy pacjentów, natomiast najwięcej korzyści przynoszą diety eliminacyjne empiryczne.
Najpopularniejsza jest empiryczna dieta hipoalergenowa, która opiera się na eliminacji 6 najczęstszych źródeł alergenów pokarmowych: pszenicy, nabiału, soi, jaj, owoców morza i orzechów. Nieco mniej skuteczne, ale wciąż warte rozważenia, są diety mniej restrykcyjne, oparte na eliminacji 4 lub 2 składników. Ale np. eliminacja samej przenicy i mleka w badaniach wiązała się z najmniejszym odsetkiem remisji histologicznej.

Szczególnie dużą skuteczność diety eliminującej 6 alergenów stwierdzono u dzieci (91%). Niestety u osób dorosłych przeszkodą w uzyskaniu tak dobrych wyników bywa nieprzestrzeganie zaleceń, dlatego często pacjenci ci wymagają dodatkowej farmakoterapii.

Eozynofilowe zapalenie przełyku a celiakia

W kilku pracach obserwowano związek między celiakią a eozynofilowym zapaleniem przełyku, jednak nie we wszystkich wyniki były porównywane z grupą kontrolną. Ponadto wnioski zazwyczaj opierano na małych grupach pacjentów. Mimo to w badaniu kanadyjskim taką zależność potwierdzono, chociaż wyłącznie u pacjentów pediatrycznych. Wykazano też, że ryzyko każdej z tych chorób jest podniesione 50-70x u tych pacjentów, którzy mają rozpoznanie drugiej choroby.

Dlatego zarówno celiakia, jak i eozynofilowe zapalenie przełyku powinny być rozpatrywane u dzieci z objawami ze strony górnego odcinku przewodu pokarmowego. Wnioskom tym jednak przeczą wyniki przeglądu systematycznego z 2017 roku, w którym nie wykazano, aby celiakia u dzieci zwiększała ryzyko eozynofilowego zapalenia przełyku.

Wnioski

Eozynofilowe zapalenie przełyku należy nie tylko do coraz częściej rozpoznawanych chorób, ale też do coraz częściej występujących. Dotyczyć może osób praktycznie w każdym wieku, a grupą pacjentów szczególnie podejrzewanych o eozynofilowe zaplenie przełku są pacjenci z objawami ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego nieodpowiadający na leczenie inhibitorami pompy protonowej, pacjenci z alergiamii oraz pacjenci z charakterystycznym obrazem endoskopowym przełyku.

Oprócz farmakoterapii znane jest skuteczne leczenie dietetyczne opisane powyżej.

Warto podkreślić, że skuteczne leczenie pacjenta z eozynofilowym zapaleniem przełyku wymaga często współpracy gastrologa, alergologa i dietetyka.

Jeśli zainteresował Cie ten wpis i chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach na blogu, a także praktyczne informacje na tematy związane ze zdrowiem i odżywianiem, zapisz sie na bezpłatny co tygodniowy newsletter:

.

Literatura

1. Muir A, Falk GW. Eosinophilic Esophagitis: A Review. JAMA. 2021 Oct 5.

2. Rank MA, Sharaf RN, Furuta GT, Aceves SS, Greenhawt M, Spergel JM, Falck-Ytter YT, Dellon ES; AGA Institute. Technical Review on the Management of Eosinophilic Esophagitis: A Report From the AGA Institute and the Joint Task Force on Allergy-Immunology Practice Parameters. Gastroenterology. 2020 May.

3. Alkhowaiter S. Eosinophilic esophagitis. Saudi Med J. 2023 Jul.

4. Kim HP, Vance RB, Shaheen NJ, Dellon ES. The prevalence and diagnostic utility of endoscopic features of eosinophilic esophagitis: a meta-analysis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2012 Sep;10(9):988-96.e5.

5. Dellon ES, Hirano I. Epidemiology and Natural History of Eosinophilic Esophagitis. Gastroenterology. 2018 Jan;154(2):319-332.e3.

6. Stewart MJ, Shaffer E, Urbanski SJ, Beck PL, Storr MA. The association between celiac disease and eosinophilic esophagitis in children and adults. BMC Gastroenterol.2013 May 30;13:96.

7. Hommeida S, Alsawas M, Murad MH, Katzka DA, Grothe RM, Absah I. The Association Between Celiac Disease and Eosinophilic Esophagitis: Mayo Experience and Meta-analysis of the Literature. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017 Jul;65(1):58-63.

Prześlij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *