Pokarm, który przyjmujemy z posiłkami, aby został przyswojony przez organizm, musi zostać najpierw strawiony. Prawda jest taka, że przywiązujemy aktualnie niewielką rolę do procesu trawienia, a jest to proces kluczowy dla naszego przeżycia.
Dotychczas też nie bardzo zastanawialiśmy się nad rolą enzymów trawiennych w poprawnym trawieniu oraz konsekwencjami ich niedoboru. Proponuję więc dzisiaj wpis na temat zaburzeń trawienia oraz jak je rozpoznać i skutecznie leczyć.

Enzymy trawienne- podstawy

Enzymy trawienne zajmują się rozkładaniem złożonych substancji obecnych w jedzeniu (jak białka, cukry czy tłuszcze) na proste składniki, które zostają wchłonięte do krwi. Bez tego procesu duże niestrawione cząsteczki zalegają w przewodzie pokarmowym, często ulegają procesom fermentacji i gnicia będąc przyczyną uporczywych objawów, jak bóle brzucha, głowy, wczesna sytość po posiłkach, wzdęcia, biegunki czy zaparcia. Ich obecność może też sprzyjać rozwojowi bakterii patogennych i być przyczyną dysbiozy oraz pobudzenia układu immunologicznego (nie całkiem strawione białko może być rozpoznawane przez układ immunologiczny jako obce).

Warto też wiedzieć, że długo trwające zaburzenia trawienia skutkują upośledzonym wchłanianiem składników odżywczych i, w konsekwencji, niedożywieniem (ale nie kalorycznym, tylko jakościowym).

Kategorie enzymów trawiennych

Wyróżniamy 3 kategorie enzymów trawiennych: enzymy proteolityczne trawiące białka, lipazy trawiące tłuszcze oraz amylazy trawiące węglowodany.

Oto kilka najważniejszych spośród nich enzymów trawiennych:

• amylaza- znajduje się w ślinie i soku trzustkowym, jej rolą jest rozbijanie dużych cząsteczek węglowodanów na cukry proste. Jest niezbędna do trawienia skrobi oraz innych cukrów, które w dużych ilościach występują przede wszystkim w produktach pochodzenia roślinnego (ziemniaki, warzywa, owoce, zboża).
• pepsyna- enzym, którego rolą jest trawienie białek na drobniejsze fragmenty, zwane polipeptydami.  Znajduje się w soku żołądkowym. U osoby, u której produkcja soku żołądkowego jest zaburzona (np. w przebiegu autoimmunologicznego zanikowego zapalenia żołądka lub przewlekłego stosowania leków hamujących jego wydzielanie), aktywność pepsyny w żołądku będzie również obniżona. Pepsyna jest konieczna do trawienia pokarmów bogatych w białko, jak mięso, nabiał czy strączki.
• lipaza- produkowana jest przez trzustkę i wydzielana do jelita cienkiego, gdzie miesza się z żółcią- wspólnie trawią tłuszcze rozkładając je do kwasów tłuszczowych. Potrzebna jest do trawienia pokarmów bogato tłuszczowych, jak nabiał, orzechy, oleje, jaja czy mięso.
• trypsyna i chymotrypsyna- są to endopeptydazy, które trawią polipeptydy na jeszcze drobniejsze kawałki
• laktaza- enzym, którego rolą jest rozbijanie cząsteczki laktozy na cukry proste.

Jak widać, enzymy trawienne są produkowane w różnych częściach przewodu pokarmowego: w jamie ustnej, żołądku i trzustce. Każdy z nich ma swoją rolę w trawieniu specyficznych grup pokarmów. Bez procesu trawienia substancje te się nie wchłoną i nie spełnią swojej roli: nie dostarczą energii do życia czy elementów do budowy składników komórek, hormonów lub enzymów.

Jak przebiega trawienie?

Gdy tylko jedzenie znajdzie się w jamie ustnej (a często jeszcze szybciej- gdy tylko poczujemy zapach pysznego dania), wydzielana jest ślina zawierająca amylazę. Żucie pokarmu powoduje jego rozdrobnienie i wymieszanie ze śliną. Dochodzi do połknięcia i wówczas jedzenie trafia do żołądka.
W żołądku wydzielany jest kwas żołądkowy oraz pepsynogen- proenzym, który w kwaśnym środowisku ulega przekształceniu w pepsynę.
Gdy treść z żołądka trafi do dwunastnicy, miesza się z enzymami trzustkowymi i żółcią. Tutaj także zmienia się odczyn tej treści na zasadowy, co zwiększa aktywność enzymów trawiennych działających w tej części przewodu pokarmowego.
W jelicie cienkim składniki pokarmowe ulegają wchłonięciu.

Jak więc widzisz, bez enzymów trawiennych, nie przetworzysz jedzenia. Ale są też dodatkowe ich korzyści:
– usuwają niestrawione jedzenie wywołujące stany zapalne w przewodzie pokarmowym lub nasilające przesiąkliwość w jelicie cienkim
– pomagają rozłożyć trudne do strawienia białka, jak gluten czy cukry, np. obecną w mleku-laktozę
– redukują objawy refluksu żołądkowo- przełykowego czy zespołu jelita drażliwego
– zwiększają dostępność składników pokarmowych i zapobiegają ich niedoborom
– zmniejszają działanie inhibitorów enzymów naturalnie występujących w niektórych źródłach, jak orzechy, strączki czy nasiona.

Kiedy możemy podejrzewać niedobór enzymów trawiennych?

1. Gdy występują objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak wzdęcia czy bóle brzucha związane z posiłkami.
2. U osób z chorobami przewodu pokarmowego
3. W podeszłym wieku- aktywność enzymów trawiennych często maleje z wiekiem
4. Przy niedoborze kwasu żołądkowego, np. w przebiegu wieloletniego stosowania inhibitorów pompy protonowej lub autoimmunologicznego zanikowego zapalenia żołądka
5. U osób z chorobami wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego (także u osób, u których wcześniej usunięto pęcherzyk żółciowy)
6. Przy wysokich poziomach insuliny, np. w insulinooporności

Rozwiązanie problemów z trawieniem

Aktualnie dostępne są różne mieszanki enzymów trawiennych, które są użyteczne we wspomaganiu trawienia i bezpieczne do użycia. Zawierają one m.in. alfa- galaktozydazy, amylazy, laktazy, lipazy, peptydazy. Należy jednak je odróżnić od samych enzymów trzustkowych stosowanych w niewydolności zewnątrzwydzielniczej części trzustki. Ich stosowanie, ze względu na skład, nie rozwiąże bowiem problemów z trawieniem białek czy tłuszczów.

Warto też wiedzieć, że niektóre rośliny także posiadają naturalnie występujące enzymy wspomagające trawienie. Należą do nich jabłka, kiwi, ananasy czy papaja, zawierające bromelainę czy papainę pomocne w trawieniu białek. W celu uniknięcia problemów związanych z niedostatecznym trawieniem aarto również sięgać po żywność probiotyczną, albowiem przywrócenie równowagi w zakresie mikrobioty jelitowej również ma pozytywny wpływ na procesy trawienia.

Ważne jest także zapobieganie wysychaniu śluzówki jamy ustanej poprzez właściwe nawodnienie, aby dostarczyć odpowiednich ilości śliny. Ważne jest także dokładne żucie pokarmu.